Toespraak burgemeester Barbara de Reijke - 4 mei

Op zondag 4 mei hield burgemeester Barbara de Reijke een toespraak bij het Burgemeester Klaarenbeekpark. Hier leest u de tekst van de toespraak.

Het einde aan de oorlog maken is niet het enige: we moeten een einde maken aan het beginnen van oorlogen  [1]

Franklin Delano Roosevelt, de 32e president van de Verenigde Staten, zou dit uitspreken in zijn toespraak op 13 april 1945. Hij heeft deze toespraak nooit gehouden, hij overleed de dag ervoor.

We zijn nu 80 jaar verder en de geopolitieke spanningen nemen flink toe. En dit heeft ook gevolgen voor ons. We kunnen niet meer rekenen op het bondgenootschap van de Verenigde Staten. Als Europa moeten we op eigen benen staan. En nu de oorlogsdreiging ook voor Nederland toeneemt, zijn deze wijze woorden die Roosevelt zou uitspreken ineens weer actueel.

Want, hoe staan we er eigenlijk voor op dit moment in ons vrije land? 

Dit moment, waarop we alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van andere conflicten en vredesmissies daarna herdenken. Waarop we heel bewust twee minuten stilstaan bij het grote offer dat al deze mensen gebracht hebben voor onze bevrijding en vrijheid. De vrijheid van u en van mij. We zijn hier vanavond voor de 80e keer bij elkaar om in stilte te herdenken en te luisteren naar hoe de Tweede Wereldoorlog voortleeft tot op de dag van vandaag.

80 jaar, het lijkt zo lang geleden. Maar als oorlog eenmaal binnenkomt, gaat hij nooit meer weg. Hij kerft littekens op onze ziel, littekens die generaties lang ongewild worden doorgegeven. Hierdoor nestelen oude conflicten zich ook in jongere generaties. En dit zorgt ervoor dat er steeds opnieuw oorlogen ontstaan. 

We zien de vreselijke gevolgen ervan dagelijks in de media; de oorlog die maar aanhoudt in Oekraïne en het bloedige conflict tussen Israël en de Palestijnen. Tonen deze ontwikkelingen niet juist de relevantie aan van een herdenking?

Tegelijkertijd vervagen onze verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Er zijn steeds minder mensen die het nog na kunnen vertellen. Daarom is in opdracht van het 4 - 5 mei comité Blaricum een korte herinneringsfilm gemaakt waarin dorpsgenoten die de oorlog hebben meegemaakt aan het woord komen. Zo kunnen wij, de naoorlogse generaties, een beeld krijgen van hoe het hier was tijdens de oorlog. Morgen is de première van deze film in de Dorpskerk.

We staan vandaag ook stil bij al die mensen waarvan het leven op brute wijze werd ontnomen omdat ze niet pasten in het plaatje van de bezetter. Het is wrang en ook erg teleurstellend dat, na de Holocaust, er nu nog steeds groepen op basis van ras, etniciteit, nationaliteit of religie stelselmatig bedreigd en vernietigd worden. 

Vanochtend zijn er in mijn straat, bij Zwaluwenweg 1, Stolpersteine geplaatst. Stolpersteine zijn messing gedenkstenen die in de stoep geplaatst worden voor de laatste woning van slachtoffers van de Nazi’s. Op Zwaluwenweg 1 was vroeger een rusthuis met de naam Huize Refugium. Refugium betekent toevluchtsoord of schuilplaats. Het werd gerund door de zussen De Graaf. Eind jaren dertig woonden er vooral welgestelde ouderen maar toen de oorlog uitbrak vertrokken de meesten van hen. Vanaf 1942 bood Refugium een schuilplek aan joodse onderduikers. Binnen een jaar werden ze verraden en opgepakt. Geen van hen heeft de oorlog overleefd.

Vanaf nu zal ik anders door mijn straat lopen. Want elke keer als ik langs deze plek kom, gaan mijn gedachten uit naar wat er op deze plek is gebeurd.  En ben ik me bewust van de vrijheid waarin ik zelf mijn leven leidt. En dat dit niet voor iedereen vanzelfsprekend was of is. 

Nu de oorlogsdreiging toeneemt en onze vrijheid in het geding raakt, dringt de vraag zich op: zijn wij niet te veel in slaap gesukkeld door de relatief rustige decennia die achter ons liggen? Zijn wij nog wel weerbaar genoeg om onze vrijheid te kunnen behouden? En kunnen we dit samen nog wel aan?

Morgen vieren we voor de 80e keer bevrijdingsdag. Dat wij Nederlanders ieder jaar zo’n feest maken van Bevrijdingsdag heeft ongetwijfeld te maken met de grote waarde die wij aan vrijheid toekennen. Wij zien ‘vrij-zijn’ als een cruciale Nederlandse eigenschap [2]. En we bedoelen daarmee de vrijheid om te gaan en te staan waar je wilt. Keuzevrijheid hebben en aan niemand verantwoording hoeven afleggen. Dus leven op een manier waarop jij dat wilt.

Maar is onze vrijheid dan onbegrensd? Moet alles zomaar kunnen? Nee, we zullen ons aan afspraken moeten houden. Afspraken die we in onze democratie met elkaar maken waardoor iedereen in vrijheid kan leven. En waardoor verbondenheid en vertrouwen kan bestaan.

Wederkerigheid is hierin belangrijk. Dus dat niet alleen jij, maar ook de ander, zonder angst, in vrijheid kan leven. En dat is meer dan alleen de mening van de meerderheid. Vrij-zijn betekent dus dat je jezelf kunt zijn maar tegelijkertijd rekening met anderen houdt. Dat je verantwoordelijk bent voor je eigen gedrag. Iedereen in dit land heeft recht op vrijheid. En dat is een groot goed. Ook als je er anders uitziet, anders denkt of je anders voelt. De mensheid is nu eenmaal als een boom waarvan niet alle takken dezelfde kant op groeien.

Oordelen kan een voedingsbodem zijn voor oorlog en ongelijkheid, terwijl als we verbinding met elkaar maken we juist onze weerbaarheid tegen deze ongelijkheid kunnen vergroten. En in tijden dat onze veiligheid niet meer zo vanzelfsprekend is, hebben we elkaar meer dan ooit nodig. Ook je buurman die geen Bevrijdingsdag viert. En het nieuwe gezin in je straat dat gevlucht is voor oorlog in hun vaderland. 

Mensen die in onze Blaricumse veiligheid proberen te aarden in een vreemd land met een andere cultuur. Zij kunnen dit niet alleen.

Hoe ga je om met anderen die om te overleven gevlucht zijn en hier een nieuw leven proberen op te bouwen voor henzelf en hun kinderen. Die alles hebben moeten achterlaten. Reik je hen de hand met een open houding en begrip? Of voelt hun aanwezigheid voor jou als een bedreiging? Ben je bang dat nu alles anders wordt? 

In een wereld waarin alles digitaal is geworden, groeit de anonimiteit. Daarom blijft het van cruciaal belang dat we elkaar ontmoeten, dat we in gesprek blijven, ook als we het niet met elkaar eens zijn of een andere achtergrond hebben. Dat we moeite doen om elkaar te leren kennen, want zodra een gezicht een naam krijgt, groeit het begrip voor elkaar en ontstaat er verbinding. En dat hebben we nodig, zeker in tijden waarin onze vrijheid en veiligheid op de proef worden gesteld.

Hoe zit dat eigenlijk bij u? Kent u de buren? En weet u waar je naartoe kunt gaan als je hulp nodig hebt? Bent u voorbereid als er een tijdje geen water of elektriciteit tot de beschikking is? 

We wonen gelukkig in een kleine gemeente waardoor je elkaar vaker tegenkomt. Dit maakt het makkelijker om elkaar te kennen en je weg te weten als er nood aan de man is. In iedere buurt woont wel een handige klusser of iemand die iets, op welk vlak dan ook, voor jou betekenen kan. Door iets voor elkaar te doen bevorder je de gezamenlijke weerbaarheid. Samen kun je veel meer bereiken dan alleen. En dit kan cruciaal zijn in tijden waarin het leven anders loopt dan we gewend zijn. 

Laten we dit moment van herdenken gebruiken om bewust stil te staan bij de diepe sporen die oorlog achterlaat. Laten we ook gebruik maken van wat we geleerd hebben van het verleden en wat we nu zien gebeuren in de wereld om ons heen, zodat we onze vrijheid veilig kunnen stellen voor elkaar, voor onze kinderen en de kinderen van onze kinderen.

Laten we ons beseffen dat wij dit alleen kunnen doen door ons als mens met elkaar te verbinden, saamhorig te zijn en de ander met respect te behandelen. Het zijn onze belangrijkste wapens om de gelederen te sluiten en nieuwe oorlogen te voorkomen.

Het zijn de belangrijkste waarden voor een vrije en veilige toekomst. 

Ik eindig dan ook met uitspraak van Roosevelt waar ik mee begon:

Het einde aan de oorlog maken is niet het enige: we moeten een einde maken aan het beginnen van oorlogen

[1] "More than an end to war, we want an end to the beginnings of all wars." In 1944 won Roosevelt voor de 4e keer de presidentsverkiezingen van de VS. In 1945 ving zijn 4e termijn aan met Truman als vicepresident.
Bron quote: Franklin Delano Roosevelt Memorial Washington - https://www.nps.gov/frde/learn/photosmultimedia/quotations.htm
 
[2] De stand van vrijheid, onderzoek Sociaal en Cultureel Planbureau ism Nationaal Comité 4 en 5 mei, een verkenning van hoe de Nederlander vrijheid beleeft, 2020